Trần Thế Phong, Người níu quá khứ - Đỗ Xuân Tê

 

Tôi nhận được tập thơ vào một ngày đầu xuân, một tập thơ có dấu bưu điện vùng Tây Bắc. Trần Thế Phong, một nhà thơ đang sống nơi đây. Khác với mấy bạn văn từ thơ ấu nơi Quán Rường, Tam kỳ đất Quảng, anh ẩn mình trên xứ lạnh mưa dầm gần hai mươi năm qua, một thị trấn gần Seattle nơi có đội football vừa hai lần vào chung kết và được lấy tên cho bộ phim Sleepless in Seattle xem mãi vẫn thấy hay.

 <!>

Buồn vui với những buổi chiều xa xứ, nỗi xa quê thăm thẳm bên lòng, từ đó tức cảnh sinh tình như bao người làm thơ ngẫu hứng, Trần Thế Phong không ngờ mình trở thành thi sĩ không chuyên, do khuyến khích của bạn bè như trong Lời mở, anh vừa in tác phẩm thơ đầu tay với cái tên khá lạ, Em ngó giùm ta, những buổi chiều.

Tập thơ không dày, khoảng 130 trang nhưng lại chứa đựng tới gần 70 bài thơ với đủ thể loại, chưa kể mấy phụ bản và một bài thơ được phổ nhạc do Nhạc sĩ tài hoa Vĩnh Điện, một trong những người đem nhạc vào thơ được mến mộ nhiều thập niên qua và tất nhiên phần trình bày cũng trang nhã không kém khi có bàn tay của họa sĩ Nguyễn Đình Thuần.

Chỉ dựa vào cái tên của tác phẫm, người đọc cũng có thể đoán được tác giả là người thích làm thơ, biết làm thơ và làm thơ hay dù không nhận mình là nhà thơ. Tôi cứ để ý cái vế đầu của tựa đề, em ngó giùm ta mà tôi cứ ngỡ ‘em nhắc dùm ta, những buổi chiều’ hoặc ‘em giữ dùm ta, những buổi chiều’, mà đến khi đặt mua ấn bản tôi vẫn đánh máy sai cái tựa. Chính chữ ngó đã để lại ấn tượng trong tôi vì vừa lạ, vừa chân quê vừa mang nghĩa của hai chữ ‘nhắc và giữ’ vì ngó tức là trông chừng và nhắc nhau, mà người đó lại là Em, em viết hoa.

Cầm tập thơ trên tay, tôi lần dở từng trang, xem qua cái tựa của mỗi bài thơ, ngừng lại ở vài bài có các địa danh thân quen và lấy kính để đọc cho rõ bài thơ được Vĩnh Điện phổ nhạc, để xem nội dung có gì làm cho người viết nhạc tâm đắc. Cảm xúc nói chung là nhẹ nhàng vì biết là không nặng về phân tích từng câu từng chữ, vừa ý vừa tứ như những lần đọc thơ của Trần Yên Hòa, Nguyễn Lương Vỵ, các bạn cùng Quán, cùng trường với anh nay đã đi vào dòng chính của văn học hải ngoại. Dù chỉ lướt qua nhưng đã thấy tập thơ bàng bạc những ‘nỗi buồn cứ theo như chiếc bóng’, đến ‘thúi ruột, não lòng khi những buổi chiều về’ như tác giả bộc bạch trong trang đầu qua lời thưa cùng độc giả.

Tạm dừng, tôi để cảm xúc lắng xuống, mấy ngày sau mới đọc lại, không quên ngó bìa trước, một tranh rất ấn tượng của Nguyễn Đình Thuần phác họa một thiếu nữ ẩn hiện trên đầm sen sắc màu lung linh tươi mát. Nhìn lại bìa sau xem ít hàng tiểu sử, chân dung, và bâng khuâng với mấy vần thơ coi như lời bạt ghi chú bên dưới,

Ta ngồi uống rượu đợi chiều
Nhớ em mắt dại chân xiêu nửa đời
Ngồi đây nắng héo chiều tà
Thương thân còn cái thở ra xé lòng…
(Đợi chiều)

Tập thơ rõ ràng chỉ là những bài thơ ngắn ghi lại cảm xúc nhiều hơn là minh chứng tự sự. Thơ Trần Thế Phong mang bóng dáng của dòng thơ như nói hộ nhiều người cùng thế hệ, đặc biệt các sĩ quan trẻ (như anh) của một thời binh lửa, gần như trong số họ ai cũng trải qua những tháng năm thơ ấu nghe mùi bom đạn, vừa rũ áo thư sinh lại theo tiếng gọi của quân trường, mộng đời chưa thỏa đất nước lại sang trang, trói chân trong tù ngục của một thời u ám, mất tổ quốc, xa quê hương ở những năm tháng cuối đời.

Ngậm ngùi cay đắng nỗi buồn khôn nguôi, trú chân trên những miền đất xa lạ, không còn cách nào an ủi hơn là tìm về kỷ niệm, níu lại quá khứ, chẳng phải bới lại đống tro tàn mà khơi lên những nhóm lửa đỏ của những cái đã mất nhưng không thể diệt, của những giá trị thiêng liêng dù bị dập vùi cấm đoán, nhưng không hề bị chối bỏ lãng quên.

Từ một góc nhìn và suy nghĩ như vậy, ta mới thấy được tính hoài niệm trong thơ Trần Thế Phong, không bóng bảy mượt mà trong câu chữ nhưng chân chất bộc bạch trong tứ thơ, tập thơ tự nó như thu nhặt những mảnh vỡ của quá khứ, ghép lại và nhìn bằng con mắt hồi tưởng trân trọng, nghiêm túc của những chàng trai mới đó tóc xanh nay đã bạc òa.

Trước sau Trần Thế Phong vẫn không nhận mình là thi sĩ, điều này chính tôi cũng chẳng quan tâm, quả thật sáng tác với anh chỉ là lưu dấu những kỷ niệm buồn vui của một thời xa vắng đã hằn sâu trong ký ức. Tôi để ý tác giả như vận nỗi lòng mình vào hình ảnh những buổi chiều: chiều về, chiều xuống, chiều rồi, chiều trôi, chiều lên, chiều đi, chiều rơi, chiều tàn…, đợi chiều, chiều mưa, chiều Seattle… (những chữ nghiêng là tựa đề của những bài thơ).

Nhìn từ góc cạnh thơ mà nói, chiều là hình ảnh ai làm thơ thì ít nhất cũng có một hay nhiều bài, và bài thơ hay nhất trong văn học sử là CHIỀU của Hồ Dzếnh. Riêng chữ ‘chiều rồi’ trước kia tôi chưa hiểu hết ý của Cù Huy Cận, Nắng chia nửa bãi chiều rồi, nhưng đọc bài Chiều rồi của Trần Thế Phong tôi mới ngộ thêm,

Chiều rồi nắng xế ngoài sân
Làm sao không đến một lần với nhau
Chiều rồi con nước dâng cao
Mai sau muộn xế mình hao tuổi gầy
Chiều rồi cuốc lẻ gọi bầy
Người ơi nợ nước chất đầy đôi vai

Cũng tìm về kỷ niệm người đọc sẽ chú ý đến ba địa danh mà Trần Thế Phong ấp ôm, ra riết như ba giai đoạn của cuộc đời, một Quán Rường, ngôi làng quê chân chất lưng tựa đông Trường Sơn mặt quay về Đông hải, nơi anh sanh ra và lớn lên, một Pleiku phố núi, nơi đóng quân những ngày binh lửa, sống chết vui buồn với đồng đội, anh em, một Seattle nơi giao lưu bên quán cà phê cùng các bạn cựu tù một thời xa xứ. Ta hãy nghe tâm sự bằng thơ của Trần Thế Phong,

Về rồi, về lại Quán Rường
Bâng khuâng tình nghĩa khôn lường cuộc vui
Rượu quê chuốc chén mềm môi
Mới xuân xanh, chuyện nổi trôi…bạc đầu!
(Về lại Quán Rường)

Pleiku tuy chỉ là bất chợt hiện về, ngẫu nhiên nhìn lại nhưng về cảm xúc thật sâu lắng cho những người đã phải lòng các cô em ‘má đỏ môi hồng’ nơi phố núi mù sương, làm tôi liên tưởng đến một âm bản khác của Vũ Hữu Định,

Bất chợt hoa dã quì
Rực lên phố chiều phai nắng
Phố núi chiều nay sương xuống thấp
Những chuyến xe đưa hương(?) về cuối dốc
Môi ai thơm
Gọi khẽ người tình
Chầm chậm hoàng hôn rơi…
(Bất chợt Pleiku)

Đọc bài thơ Chiều Seattle ai bảo Trần Thế Phong không phải nhà thơ,

Chiều Seattle bạc thếch
Cho xin chút tình người
Hòa vào ly rượu đắng
Uống cho hồn say chơi

Tôi cũng chọn một bài thơ thật ngắn, ngắn nhất chỉ có ba câu nhưng nặng lòng hoài niệm ôi một thuở xa quê khi nhìn những cơn mưa rả rich trên đồi nơi nhà thơ định cư từ ngày xa xứ.

Mưa ở đồi Highland
Bào mòn trí nhớ
Tiếng quê nhạt dấu những lần về…
(Mưa ở đồi Highland (Renton)

Cõi tôi, bài thơ dài nhất trong tập thơ như một lời bộc bạch của tác giả mà nếu động cơ sáng tác và để lại tập thơ Em ngó giùm ta, … không ngoài mục đích,

Mai ngày bóng xế tuổi già
Xác thân rã mục hồn xa cõi trần
Tôi còn để lại đôi dòng
Viết lên trang giấy ấm nồng cõi tôi

Bài viết xin khép lại với nhận xét không hẳn về tập thơ, vì cái đó tùy thú thẩm thơ của bạn đọc, nhưng tôi muốn biểu lộ tâm đắc với nhạc sĩ Vĩnh Điện khi anh đổi tên bài Mùa thu (tựa đề nguyên bản) sang Chắc Em Đã Quên khi ngẫu hứng mang âm giai của nhạc thổi hồn vào thơ của TTP. Tôi đã đọc nhiều lần và xin Tác giả tập thơ nếu được trong lần tái bản thử chọn tên mới cho bài thơ trữ tình này nếu đề xuất được xem như ưu ái.

Đỗ Xuân Tê